Στο μικρό νησί των Καναρίων Νήσων της Λα Γκομέρα, αναβιώνει μια αρχαία σφυριχτή γλώσσα η οποία είχε σχεδόν εξαφανιστεί.
Πρόκειται για την τοπική γλώσσα με το όνομα Silbo Gomero η οποία δεν μιλιέται αλλά σφυρίζεται ανάμεσα σε δύο άτομα που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, γι’ αυτό βρήκε πρόσφορο έδαφος στις απότομες πλαγιές της περιοχής.
Η σφυριχτή τοπική γλώσσα αποτελείται από έξι διακριτούς ήχους με τους οποίους μπορεί να γίνει ολόκληρος διάλογος. Μάλιστα η διδασκαλία της γλώσσας αποτελεί υποχρεωτικό μάθημα στο σχολείο από το 1999, και σχεδόν όλοι οι 22.000 κάτοικοι της περιοχής μπορούν να την καταλάβουν παράλληλα με τη μητρική τους ισπανική γλώσσα.
«Είναι σημαντικό να δώσουμε στους μαθητές να καταλάβουν ότι μπορούν πραγματικά να την χρησιμοποιήσουν αν χρειαστεί, όπως και άλλες γλώσσες, αλλά επίσης ότι δεν είναι απαραίτητο να την χρησιμοποιούν για καθημερινή χρήση», δήλωσε στο BBC Travel ο Eugenio Darias, ο οποίος διδάσκει τη γλώσσα και πρωτοστάτησε στο πρόγραμμα εκμάθησης της Silbo Gomero.
EPA / Violeta Mesa«Στόχος μας είναι να δώσουμε στη σφύριγμα περισσότερη σημασία, έτσι ώστε τα παιδιά να μπορούν να το χρησιμοποιούν με αυτοπεποίθηση. Είναι σημαντικό, η προστασία του στο υποχρεωτικό πρόγραμμα σπουδών μας να αποτρέψει την εξαφάνιση της γλώσσας», πρόσθεσε.
Σφυριχτές γλώσσες δεν συναντάει κανείς όμως μόνο στα Κανάρια Νησιά. Με διάφορες μορφές υπάρχουν σε 70 μέρη, σύμφωνα με την τοπική δημοσιογράφο Francisca Gonzalez Santana. «Στην Τουρκία, για παράδειγμα, το σφύριγμα ξεκίνησε πριν από 500 χρόνια κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», είπε. Στη συνέχεια, όπως αναφέρει η ίδια, εξαπλώθηκε σε όλες τις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας, και στο Μεξικό, ακόμα επικοινωνούν σφυριχτά στα ισπανικά.
Η γλώσσα Silbo Gomero, που είναι μια από τις πιο μελετημένες σφυριχτές γλώσσες και επίσημα ανακηρύχθηκε Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά από την Unesco το 2009, χρησιμοποιεί έξι συμπυκνωμένους ήχους για να μεταδώσει το νόημα. Δύο διαφορετικοί ήχοι αντικαθιστούν τα πέντε φωνήεντα των ισπανικών, ενώ μόνο τέσσερις αντικαθιστούν τα 22 σύμφωνα. Οι «ομιλητές» επιμηκύνουν ή συντομεύουν τους ήχους για να μιμούνται τις λέξεις.
EPA / Violeta MesaΗ Silbo Gomero ευδοκίμησε στο απαιτητικό έδαφος της Λα Γκομέρα, με τις βαθιές χαράδρες του νησιού, επιτρέποντας στους ντόπιους να επικοινωνούν με έναν παρασυρόμενο, διαπεραστικό ήχο που θα μπορούσε να ταξιδέψει για αρκετά χιλιόμετρα. Από την κορυφή των φαραγγιών, οι ντόπιοι μπορούσαν να ανακοινώνουν εκδηλώσεις, να ζητούν να μεταφερθούν τα ζώα, να προειδοποιήσουν για επικείμενο κίνδυνο ή ακόμη και να ανακοινώσουν το θάνατο ενός μέλους της οικογένειας. «Έσωσε αρκετή αναρρίχηση», σχολίασε ο Darias.
Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι σφυρίγματος, αν και ίσως η πιο παραδοσιακή αποδεικνύεται αυτή που χρησιμοποιεί ο γλύπτης José Darías στο έργο που εκτίθεται στο νησί. Το γλυπτό του Whistling Tree στο Mirador de Igualero, με θέα στο Vallehermoso που κοιτάει σε μια χαράδρα όπου η Silbo Gomero ήταν πιο ενεργή, δείχνει τον τρόπο με τον οποίο λυγίζει και τοποθετείται το δεύτερο δάχτυλο του χεριού μέσα στο στόμα ενώ το άτομο σφυρίζει με ανοιχτή παλάμη για να ενισχύσει τον ήχο.
Από πού προήλθε όμως αυτή η γλώσσα; Τα βιβλία της ιστορίας δείχνουν ότι η σφυριχτή γλώσσα χρονολογείται από τουλάχιστον το 1402 κατά τη διάρκεια της αρχικής ισπανικής κατάκτησης των Καναρίων Νήσων. Τι προηγείται όμως αυτής της χρονολογίας είναι υπό μελέτη.
Έρευνα με βάση το DNA που δημοσιεύθηκε το 2019 από το Πανεπιστήμιο La Laguna της Τενερίφης αντιστοιχίζει με τους πρώτους κατοίκους της Λα Γκομέρα, τους Γουάντσε, με τους Βερβέρους.
EPA / VIOLETA MESAΑυτοί οι ιθαγενείς περιπλανήθηκαν στις περιοχές της Βόρειας Αφρικής πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια και επικοινωνούσαν σφυριχτά. Πιστεύεται λοιπόν ευρέως ότι οι Ισπανοί έποικοι στο νησί προσάρμοσαν την σφυριχτή επικοινωνία των πρώτων κατοίκων της Λα Γκομέρα ώστε να ταιριάζει στη μητρική τους γλώσσα.
Ο συγκεκριμένος σφυριχτός τρόπος που χρησιμοποιείται στη Λα Γκομέρα βρήκε το δρόμο της προς τα υπόλοιπα Κανάρια Νησιά κατά τη διάρκεια της τριετούς ισπανικής κατάκτησης - ακολούθησε αργότερα μετανάστευση των κατοίκων της Λα Γκομέρα στη Νότια Αμερική - αλλά επέζησε μόνο σε ένα ακόμα νησί στα Κανάρια, στο Ελ Ιέρρο, όπου, σύμφωνα με τη Santana, η σφυριχτή γλώσσα χρησιμοποιείται περιστασιακά μεταξύ των ηλικιωμένων κατοίκων.
Η άνθηση και η παρακμή
Στη δεκαετία του 1950, η Silbo Gomero χρησιμοποιήθηκε ευρέως, σε τέτοιο βαθμό που συχνά δημιουργούνταν μια ουρά αγροτών που περίμεναν να στείλουν οδηγίες στις κοιλάδες. «Ήταν δύσκολο έδαφος για εργασία - κανείς δεν ήθελε να ανέβει και να κατεβεί τις χαράδρες για να μεταδώσει ένα μήνυμα. Εξαιτίας αυτού, πολλές συνομιλίες γίνονταν ταυτόχρονα και θα έπρεπε κανείς να περιμένει τη σειρά του», εξήγησε.
«Ήταν σαν να έχει κίνηση!», συνέχισε. «Ωστόσο - κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 και της δεκαετίας του '70, η γεωργική γη εγκαταλείφθηκε και πολλοί από τους εργάτες έφυγαν από το νησί. Καθώς η Silbo Gomero χρησιμοποιήθηκε ως επί το πλείστον μεταξύ των ντόπιων κατόχων ζώων, όταν έφυγαν από το νησί, το σφύριγμα έφυγε επίσης μαζί τους».
EPA / JAVIER FUENTESΑρχικά η Silbo Gomero γνώρισε την παρακμή τη δεκαετία του 1960, όταν οι αυξανόμενες οικονομικές συνθήκες ανάγκασαν πολλούς από τους εργαζόμενους του νησιού να μεταναστεύσουν σε πιο ευημερούσες χώρες όπως η Κούβα και η Βενεζουέλα, καθώς και στο γειτονικό Κανάριο νησί της Τενερίφης. Λίγο αργότερα, τα τηλέφωνα έγιναν καθημερινότητα και απείλησαν εντελώς τη γλώσσα.
Μέχρι τη δεκαετία του 1990, η ανάδυση της σύγχρονης τεχνολογίας και η δημιουργία νέων δρόμων και μονοπατιών στη Λα Γκομέρα υποβάθμισαν την αναγκαιότητα και την πρακτικότητα της Silbo Gomero.
Πλέον η σφυριχτή γλώσσα ακούγεται μόνο στο σχολείο ή σε άλλα επίσημα προγράμματα. Περιστασιακά, ωστόσο, χρησιμοποιείται σε λίγα μέρη του νησιού χωρίς τηλεφωνική σύνδεση. «Ξέρω για δύο κτηνοτρόφους που εξακολουθούν να σφυρίζουν μεταξύ τους», είπε ο Darias. «Ζουν στη νότια πλευρά του νησιού και τα ζώα τους μετακινούνται σε μια περιοχή χωρίς δίκτυο κινητής τηλεφωνίας και γι 'αυτό είναι απαραίτητο να το χρησιμοποιήσουν», εξήγησε.
Με πληροφορίες από BBC Travel
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου