Πέρασμα στην Ινδία με την ματιά του Σατγιαζίτ Ρέι στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας

«Αν δεν έχεις δει το σινεμά του Ρέι, είναι σαν να μην έχεις δει ποτέ σου τον ήλιο ή το φεγγάρι»

Ακίρα Κουροσάβα

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και η Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παρουσιάζουν ένα αφιέρωμα στον κορυφαίο Ινδό δημιουργό Σατγιαζίτ Ρέι. Στο πλαίσιο του αφιερώματος, με τίτλο «Πέρασμα στην Ινδία με την ματιά του Σατγιαζίτ Ρέι», που θα παρουσιαστεί στις 16-20 Φεβρουαρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, θα προβληθούν 9 μεγάλου μήκους ταινίες μυθοπλασίας του -ανάμεσά τους και η σπουδαία Τριλογία του Απού. Oι ταινίες θα παιχτούν σε αποκατεστημένες κόπιες, με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους.

Το αφιέρωμα θα παρουσιαστεί ταυτόχρονα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Τις προβολές στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος προλογίζουν κριτικοί κινηματογράφου, δημοσιογράφοι και σκηνοθέτες.

Ο Ρέι γεννήθηκε στην Καλκούτα κι έμεινε από πολύ νωρίς ορφανός από πατέρα. Μαθήτευσε στις καλές τέχνες πλάι στον μεγάλο στοχαστή Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, ενώ εργάστηκε ως επιτυχημένος γραφίστας και καλλιτεχνικός διευθυντής στη διαφήμιση. Το 1947 ίδρυσε την Κινηματογραφική Λέσχη της Καλκούτας και, σε ένα εξάμηνο ταξίδι στην Ευρώπη, κατάφερε να δει 100 ταινίες. Το 1949 η γνωριμία και η συνεργασία του με τον Ζαν Ρενουάρ, ο οποίος ταξιδεύει στην Ινδία για τα γυρίσματα της ταινίας του Το ποτάμι, επηρεάζει σημαντικά τον Ρέι και τον ωθεί να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Όταν δύο χρόνια αργότερα, το 1951, σε ένα ταξίδι του στην Αγγλία βλέπει τον Κλέφτη των ποδηλάτων του Βιτόριο Ντε Σίκα, η απόφασή του να κάνει σινεμά οριστικοποιείται.

Η επιρροή του ιταλικού νεορεαλισμού είναι εμφανής στις πρώτες του ταινίες, στην επονομαζόμενη “Τριλογία του Απού”, μία από τις μνημειώδεις τριλογίες στην ιστορία του κινηματογράφο. Ύστερα από αρκετές δυσκολίες στην υλοποίηση της πρώτης του ταινίας με την οποία έκανε το ντεμπούτο του, Το τραγούδι του δρόμου (1955), ο Ρέι έδειξε ότι ο ινδικός κινηματογράφος δεν είναι μόνο το Μπόλιγουντ. Μέσα από τα μάτια ενός Ο Ρέι γεννήθηκε στην Καλκούτα κι έμεινε από πολύ νωρίς ορφανός από πατέρα. Μαθήτευσε στις καλές τέχνες πλάι στον μεγάλο στοχαστή Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, ενώ εργάστηκε ως επιτυχημένος γραφίστας και καλλιτεχνικός διευθυντής στη διαφήμιση. Το 1947 ίδρυσε την Κινηματογραφική Λέσχη της Καλκούτας και, σε ένα εξάμηνο ταξίδι στην Ευρώπη, κατάφερε να δει 100 ταινίες. Το 1949 η γνωριμία και η συνεργασία του με τον Ζαν Ρενουάρ, ο οποίος ταξιδεύει στην Ινδία για τα γυρίσματα της ταινίας του Το ποτάμι, επηρεάζει σημαντικά τον Ρέι και τον ωθεί να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Όταν δύο χρόνια αργότερα, το 1951, σε ένα ταξίδι του στην Αγγλία βλέπει τον Κλέφτη των ποδηλάτων του Βιτόριο Ντε Σίκα, η απόφασή του να κάνει σινεμά οριστικοποιείται.

Η επιρροή του ιταλικού νεορεαλισμού είναι εμφανής στις πρώτες του ταινίες, στην επονομαζόμενη “Τριλογία του Απού”, μία από τις μνημειώδεις τριλογίες στην ιστορία του κινηματογράφο. Ύστερα από αρκετές δυσκολίες στην υλοποίηση της πρώτης του ταινίας με την οποία έκανε το ντεμπούτο του, Το τραγούδι του δρόμου (1955), ο Ρέι έδειξε ότι ο ινδικός κινηματογράφος δεν είναι μόνο το Μπόλιγουντ. Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, του μικρού Απού, παρουσίασε με έναν ευαίσθητο τρόπο τη σκληρή όψη της πραγματικότητας της Βεγγάλης. Η δεύτερη ταινία της τριλογίας, Ο ανίκητος (1956), αφορά την ενηλικίωση του Απού, έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και παρά τη λιτή φόρμα της έχει μεγάλο συναισθηματικό βάθος. Υπό την επιρροή μεγάλων δημιουργών, όπως ο Ζαν Ρενουάρ που έγινε επιστήθιος φίλος του, στην τρίτη του ταινία, Ο κόσμος του Απού (1959), για τον ώριμο πλέον άντρα, ο Ρέι θα συνδυάσει τη νεορεαλιστική ευαισθησία με κάποιες φορμαλιστικές αναζητήσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στις τρεις ταινίες η μουσική είναι του Ραβί Σανκάρ., του μικρού Απού, παρουσίασε με έναν ευαίσθητο τρόπο τη σκληρή όψη της πραγματικότητας της Βεγγάλης. Η δεύτερη ταινία της τριλογίας, Ο ανίκητος (1956), αφορά την ενηλικίωση του Απού, έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και παρά τη λιτή φόρμα της έχει μεγάλο συναισθηματικό βάθος. Υπό την επιρροή μεγάλων δημιουργών, όπως ο Ζαν Ρενουάρ που έγινε επιστήθιος φίλος του, στην τρίτη του ταινία, Ο κόσμος του Απού (1959), για τον ώριμο πλέον άντρα, ο Ρέι θα συνδυάσει τη νεορεαλιστική ευαισθησία με κάποιες φορμαλιστικές αναζητήσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στις τρεις ταινίες η μουσική είναι του Ραβί Σανκάρ.

Μέχρι τον θάνατό του, το 1992, o Ρέι σκηνοθέτησε συνολικά 36 ταινίες. Ο κινηματογράφος του είναι κυρίως ρεαλιστικός και λιτός στη φόρμα του, αλλά και βαθιά ανθρωπιστικός. Ο Ρέι κινείται ανάμεσα στην παράδοση και στον εκσυγχρονισμό της Ινδίας, ενώ θίγει ζητήματα όπως η θέση της γυναίκας, η αποικιοκρατία και οι άκαμπτες δομές της ινδικής κοινωνίας.

Στο πολυποίκιλο και ετερόμορφο έργο του Ρέι υπάρχει πάντα διακριτή μια βαθύτατη ουμανιστική φλέβα, σταθερή επιρροή του ιταλικού νεορεαλισμού. Στις ταινίες του, που κινούνται ανάμεσα στην παράδοση και στον μοντερνισμό, στην παρακμή της φεουδαρχίας και την ανάδυση μιας φιλόδοξης αστικής τάξης, συνυπάρχουν με εντυπωσιακή αρμονία και απαράμιλλο στυλ, οι ινδουιστικές θρησκευτικές παραδόσεις και η πλούσια ινδική μυθολογία με τον κοινωνικό προβληματισμό και το κριτικό βλέμμα απέναντι στην αποικιοκρατία και τις άκαμπτες δομές της ινδικής κοινωνίας. Το έργο του Ρέι, μεγαλεπήβολο και αυθεντικό, χωρίς να βγάζει ποτέ από το στόχαστρο τα υπαρξιακά δεινά και τα  ανθρώπινα πάθη, είναι ένα σημείο συνάντησης της δυτικής ουμανιστικής παράδοσης και της εσωτερικότητας της Ανατολής. Ο Satyajit Ray ήταν κάτι περισσότερο από σκηνοθέτης. Υπήρξε ο ορισμός της λέξης “auteur”.

Από τη συγγραφή του σεναρίου και την κινηματογράφηση των πλάνων ως τη σύνθεση της μουσικής και τον σχεδιασμό των αφισών, οι 36 "χειροποίητες" ταινίες της φιλμογραφίας του ήταν αποτέλεσμα της προσωπικής ολιστικής του προσέγγισης ως δημιουργός. Και το όραμά του επιβραβεύτηκε: Ένας Χρυσός Λέοντας στη Βενετία, μία Χρυσή και δύο Αργυρές Άρκτοι στη Μπερλινάλε, δύο ειδικά βραβεία στις Κάννες, 36 νίκες στα Εθνικά Βραβεία της Ινδίας, και πολλές ακόμη διεθνείς διακρίσεις, με αποκορύφωμα ένα τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της προσφοράς του στον κινηματογράφο το 1992.

Το πρόγραμμα

Πέμπτη 16/2

20:00 | THE BIG CITY (MAHANAGAR) - Η μεγάλη πόλη  (129’)

Προλογίζει ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Καντέα-Παπαδόπουλος

Παρασκευή 17/2

19:00 | THE LONELY WIFE (CHARULATA) - Η μοναχική σύζυγος (117’)

Προλογίζει ο κριτικός κινηματογράφου Δημήτρης Μπούρας

21:30 | PATHER PANCHALI - Το τραγούδι του δρόμου (126’)

Προλογίζει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους Δημήτρης Σπύρου

Σάββατο 18/2

19:00 | THE HOLY MAN (MAHAPURUSH) - Ο Άγιος  (65’)

21:00 | APARAJITO - Ο ανίκητος  (110’)

Προλογίζει ο κριτικός κινηματογράφου Άκης Καπράνος

Κυριακή 19/2

19:00 | THE COWARD (KAPURUSH) - Ο δειλός (74’)

21:00 | APU SANSAR - Ο κόσμος του Απού  (106’)

Προλογίζει η σκηνοθέτης Κατερίνα Πατρώνη

Δευτέρα 20/2

19:00 | THE HERO (NAYAK) – Ο Ήρωας  (117’)

Προλογίζει η δημοσιογράφος Βένα Γεωργακοπούλου

21:30 | THE ELEPHANT GOD (JOI BABA FELUNATH) - Ο Θεός ελέφαντας  (112’)

Προλογίζει ο δημοσιογράφος Χρήστος Παρίδης

Info
Εισιτήρια: 5 ευρώ (γενική είσοδος). Κάρτα προβολών: 5 ταινίες/12 ευρώ
Η Ταινιοθήκη της Ελλάδας προσφέρει την δυνατότητα online κράτησης εισιτηρίων.

Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Ιερά Οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετρό Κεραμεικός, 

τηλ. 210 3612046