Μετά από διαμαρτυρίες μουσουλμανικών ομάδων, η βρετανική αλυσίδα κινηματογράφων Cineworld ανακοίνωσε αυτό το μήνα ότι αποσύρει από το πρόγραμμα προβολών της στη Βρετανία την ταινία «The Lady of Heaven».
Η ταινία, η οποία αποτελεί βρετανική παραγωγή και αφηγείται την ιστορία της Φατίμα, κόρης του προφήτη Μωάμεθ, έχει χαρακτηριστεί «βλάσφημη» και «σεχταριστική βρωμιά». Οι κυβερνήσεις στην Αίγυπτο, το Πακιστάν, το Ιράν, το Ιράκ και το Μαρόκο την έχουν επίσης καταγγείλει. Το Μουσουλμανικό Συμβούλιο της Βρετανίας την έχει χαρακτηρίσει «διχαστική», με πάνω από 130.000 άτομα να έχουν υπογράψει την έκκληση για την απαγόρευσή της.
Για πολλούς η ταινία έχει ξεσηκώσει ό,τι διαμαρτυρίες είχε προκαλέσει το 1979 η ταινία Monty Python για τη ζωή του Ιησού, «Ένας Προφήτης... Μα τι Προφήτης!». Ωστόσο, όπως εξηγεί η ερευνήτρια Emanuelle Degli Esposti, η ταινία «The Lady of Heaven» δεν αποτελεί παρωδία του Ισλάμ.
Δημιούργημα ενός Σιίτη ισλαμιστή λόγιου, του Yasser al-Habib, η ταινία επιχειρεί να αφηγηθεί την «ανείπωτη ιστορία» μιας από τις πιο αξιοσέβαστες μορφές του Ισλάμ, χρησιμοποιώντας μια σύγχρονη ιστορία που περιλαμβάνει το Ισλαμικό Κράτος. Φαίνεται, ωστόσο, ότι η αφήγηση στην οποία βασίζεται η ταινία αντιπροσωπεύει μια πολύ συγκεκριμένη ερμηνεία της ισλαμικής ιστορίας. Αυτό όχι μόνο την τοποθετεί εκτός της συναίνεσης της πλειοψηφίας (Σουνιτικής), αλλά την καθιστά επίσης ως μια παρουσίαση που θα έβρισκαν ακραία και πολλοί Σιίτες Μουσουλμάνοι, εξηγεί η ερευνήτρια.
Σουνίτες-Σιίτες: Το μουσουλμανικό χάσμα
Αν και το Ισλάμ περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά δόγματα, οι εντάσεις μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κλάδων του, του Σουνιτισμού και του Σιιτισμού, είναι σταθερές σε όλη την ιστορία του. Για να κατανοήσουμε γιατί αυτή η ταινία έχει χαρακτηριστεί ως «σεχταριστική», είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις αποκλίσεις μεταξύ της κυρίαρχης σουνιτικής και σιιτικής θεολογίας.
Η αρχική διαίρεση μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών προέκυψε ως αποτέλεσμα μιας διαφωνίας για τη διαδοχή μετά τον θάνατο του Προφήτη Μωάμεθ το 632 μ.Χ. Οι Σουνίτες Μουσουλμάνοι (η πλειοψηφία) πιστεύουν ότι ο σύντροφος του Μωάμεθ, ο Αμπού Μπακρ, αναδείχθηκε χαλίφης. Οι Σιίτες Μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι ο Προφήτης έχρισε απευθείας τον ξάδερφο και γαμπρό του, Αλί, σύζυγο της κόρης του, Φατίμα. Αυτή η διαμάχη οδήγησε τελικά στην αποκρυστάλλωση δύο ξεχωριστών ισλαμικών δογμάτων.
Η Φατίμα είναι επομένως μια κεντρική φιγούρα στη σιιτική ισλαμική σκέψη. Είχε άμεση συγγένεια αίματος με τον Προφήτη. Και ήταν η μητέρα του Χουσεΐν, ο θάνατος του οποίου στη μάχη της Καρμπάλα το 680 μ.Χ. θεωρείται μία από τις στιγμές που διαμόρφωσαν τη σιιτική ισλαμική πίστη και πρακτική.
ShutterstockΤο Τέμενος του Προφήτη ή Μασγίντ αλ-Ναμπαουί
Η ίδια η Φατίμα λέγεται ότι πέθανε λίγο μετά τον Προφήτη. Ο τρόπος του θανάτου της είναι ένα άλλο επίμαχο ζήτημα μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών. Μερικοί Σιίτες μελετητές πιστεύουν ότι δύο από τους συντρόφους του Προφήτη, ο Αμπού Μπακρ και ο Ουμάρ, τραυμάτισαν τη Φατίμα πίσω από μια πόρτα ενώ της εμπόδιζαν την είσοδο στο σπίτι του Αλί, γεγονός που προκάλεσε τα τραύματά της τα οποία τελικά οδήγησαν στο θάνατό της. Πολλοί Σουνίτες, αντίθετα, βρίσκουν βαθιά προσβλητικό τον ισχυρισμό ότι δύο από τις πιο αξιοσέβαστες μορφές τους συνέβαλαν στο θάνατο της κόρης του Προφήτη.
Γιατί στοχοποιήθηκε η ταινία
Ορισμένοι από τους επικριτές της ταινίας υποστηρίζουν ότι στην εναρκτήρια σκηνή περιέχεται μια συγκαλυμμένη αναφορά σε αυτή την ερμηνεία του θανάτου της Φατίμα. Στη σκηνή, μαχητές του Ισλαμικού Κράτους εισέρχονται με τη βία στο σπίτι ενός νεαρού Ιρακινού Σιίτη, σπρώχνουν τη μητέρα του αγοριού (η οποία ονομάζεται επίσης Φατίμα) πίσω από την πόρτα και τελικά την εκτελούν.
Οι συντελεστές της ταινίας, από την πλευρά τους, περιγράφουν τη Φατίμα ως «το πρώτο θύμα της τρομοκρατίας».
Η Φατίμα, αν και είναι σεβαστή ως «υπόδειγμα αγνότητας και θρησκευτικότητας», αρχικά θεωρούνταν «περιθωριακή και ακόμη και παθητική» φιγούρα στα γεγονότα του πρώιμου Ισλάμ. Ο ρόλος της αναθεωρήθηκε μόλις τη δεκαετία του 1950, οπότε και μετατράπηκε από αδύναμο θύμα σε μια θαρραλέα επαναστάτρια ηρωίδα. Αυτή η μετατόπιση ήταν μέρος ενός επανασχεδιασμού της σιιτικής ιστορίας που έλαβε χώρα καθ' όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Στο βιβλίο του, «Shi'ism: A Religion of Protest», ο Ιρανοαμερικανός μελετητής Hamid Dabashi υποστηρίζει ότι αυτή η αλλαγή ενέπνευσε τη σιιτική ισλαμική επανάσταση στο Ιράν.
Η ταινία «The Lady of Heaven» συνεχίζει αυτή την επαναστατική αφήγηση, κάνοντας σαφείς παραλληλισμούς μεταξύ ορισμένων από τους συντρόφους του Προφήτη (κυρίως του Αμπού Μπακρ, του Ουμάρ και του Οθμάν) και του Ισλαμικού Κράτους στο σύγχρονο Ιράκ. Ο Malik Shlibak, ένας από τους παραγωγούς της ταινίας, σχολίασε πρόσφατα στο BBC ότι «[ο Αμπού Μπακρ και Ουμάρ] ήταν βάρβαρες φιγούρες που έμοιαζαν με το ISIS».
Αυτή είναι μια ακραία άποψη, ακόμη και εντός του σιιτισμού, σημειώνει η Degli Esposti, προσθέτοντας ότι ο Αγιατολάχ Σιστάνι, ο σημερινός υψηλόβαθμος λόγιος του σιιτικού Ισλάμ, έχει εκδώσει φετβά (επίσημη απόφαση) αποδοκιμάζοντας την κατάρα των συντρόφων του Προφήτη.
Ο Yasser al-Habib που βρίσκεται πίσω από την ταινία, είναι γεννημένος στο Κουβέιτ, σιίτης κληρικός εξόριστος στο Ηνωμένο Βασίλειο. Υπήρξε εδώ και καιρό μια διχαστική φιγούρα τόσο μεταξύ των Σουνιτών όσο και των Σιιτών Μουσουλμάνων. Κέρδισε μάλιστα φήμη για την άποψή του ότι ο Προφήτης δολοφονήθηκε από τον Αμπού Μπακρ, τον Ουμάρ και την τρίτη σύζυγό του Αϊσά, οι οποίοι λατρεύονται όλοι στο σουνιτικό Ισλάμ.
Ορισμένοι σχολιαστές έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η ταινία θα μπορούσε να επιδεινώσει τις παρανοήσεις των Σουνιτών σχετικά με τις σιιτικές πεποιθήσεις. Συγκεκριμένα, θα μπορούσε να εντείνει την ιστορική τάση χαρακτηρισμού των Σιιτών ως «kafr» (άπιστοι) στον ακραίο σουνιτικό λόγο, μια τάση που έχει γίνει όλο και πιο ορατή τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους.
Με πληροφορίες από The Conversation
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου