Donbass
Εδώ και μια εβδομάδα η καρδιά του κόσμου χτυπάει στην ανατολική Ευρώπη, με τον ουκρανικό λαό να δίνει μάχη για να αποκρούσει τη ρωσική εισβολή.
Ο Ουκρανός σκηνοθέτης Σεργκέι Λοζνίτσα έχει περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του φτιάχνοντας ταινίες, τόσο ντοκιμαντέρ όσο και δραματικές ταινίες μυθοπλασίας, που εκθέτουν τη βία και τη διαφθορά στην πρώην Σοβιετική Ένωση και στο σύγχρονο ρωσικό κράτος. Μιλώντας στους Financial Times, και απαντώντας στην ερώτηση αν αισθάνεται ένας μοναχικός προφήτης- δεδομένου ότι κανείς δεν έχει λάβει υπόψιν του τις προειδοποιήσεις του- ο σκηνοθέτης εξηγεί:
«Δεν νιώθω απογοητευμένος. Όταν κάνω τις ταινίες μου, τις φτιάχνω για τον εαυτό μου με τρόπο που πρέπει να διατυπώσω ένα πρόβλημα, ένα θέμα, να το περιγράψω και να βρω μια απάντηση για τον εαυτό μου. Κατά κάποιο τρόπο προτείνω στον θεατή ένα είδος προβληματισμού. Θέτω μια ερώτηση».
«Οι περισσότερες ταινίες μου πραγματεύονται θέματα και προβλήματα που έχουμε κληρονομήσει από το παρελθόν. Έχουν δημιουργηθεί όλα πριν από πολύ καιρό, αλλά δεν έχουν επιλυθεί ποτέ και εξακολουθούν να είναι μαζί μας σήμερα. Αυτό είναι το μόνο που μπορώ να κάνω, για να αναλογιστώ ένα πρόβλημα και να το διατυπώσω. Μετά είναι στο χέρι των θεατών να κάνουν τη δουλειά τους. Νιώθω ότι έχω εκπληρώσει το καθήκον μου», συνεχίζει.
Ο Λοζνίτσα βρίσκεται στην παρούσα φάση στο Βίλνιους της Λιθουανίας, ολοκληρώνοντας το νέο του ντοκιμαντέρ «The Natural History of Destruction». Η νέα του ταινία, η οποία είναι μερικώς εμπνευσμένη από το βιβλίο του WG Sebald, αφορά τους μεγάλης έκτασης βομβαρδισμούς των γερμανικών πόλεων από τις συμμαχικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, αλλά και τους βομβαρδισμούς του Κόβεντρι από τις γερμανικές δυνάμεις.
«Όλα συνδέονται με ένα από τα κύρια θέματα του πολέμου όπως διεξάγεται στον 20ο και τον 21ο αιώνα», αναφέρει ο σκηνοθέτης, και εξηγεί τι εννοεί: «είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ο άμαχος πληθυσμός ως εργαλείο πολέμου;»
Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα προελαύνουν στις ουκρανικές πόλεις, οι πολίτες απειλούνται και πάλι από τα πυρά. «Δεν εκπλήσσομαι καθόλου», λέει ο ίδιος αναφερόμενος στη ρωσική εισβολή. «Περίμενα μια τέτοια εξέλιξη, προβλέποντας ένα τέτοιο σενάριο, εδώ και μήνες. Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο ήταν η τύφλωση των ανθρώπων γύρω μου, των πολιτικών που προτιμούσαν να συνεχίσουν σαν να μην συνέβαινε τίποτα», αναφέρει.
Ο σκηνοθέτης ανατρέχει 14 χρόνια πίσω, όταν ο Πούτιν έκανε μια δυσοίωνη δήλωση σε μια σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ το 2008. «Η Ουκρανία δεν είναι καν κράτος», είχε πει τότε ο Ρώσος ηγέτης. Ο σκηνοθέτης σημειώνει επίσης ότι, από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η Ρωσία δεν έχει υποστεί μια διαδικασία θεραπείας και κάθαρσης, αλήθειας και συμφιλίωσης, σε αντίθεση με τη μεταπολεμική Γερμανία, για παράδειγμα. «Η Σοβιετική Ένωση ως χώρα, ως σύστημα, δεν δικάστηκε ποτέ και τα εγκλήματα που διέπραξε ο Στάλιν και όλοι οι άλλοι σοβιετικοί ηγέτες δεν έγιναν δεκτά ούτε αναγνωρίστηκαν. . . », λέει.
Mr Landsbergis
Συνεχίζοντας ο Λοζνίτσα χλευάζει τους πολιτικούς της Δύσης επειδή εμπιστεύονταν τον Πούτιν και συναλλάσσονταν μαζί του. «Κοίταξαν τα υπέροχα μπλε μάτια του και είπαν: ‘’Λοιπόν, είναι καλός τύπος, μπορούμε να κάνουμε δουλειές μαζί του’’. Κάνοντάς το αυτό, συνέβαλαν επίσης στην κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή», υποστηρίζει.
Στην σατιρική ταινία του «Donbass» βλέπουμε επίσης ένα άμαχο πληθυσμό να παγιδεύεται στη δίνη του πολέμου. Η ταινία είναι εμπνευσμένη από όσα συνέβησαν στην ανατολική Ουκρανία την περίοδο 2014-15, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής επέμβασης της Ρωσίας, τις διαδηλώσεις φιλορωσικών ομάδων και την ένοπλη σύγκρουση που ακολούθησε.
«Η ταινία δείχνει πώς τα ψέματα μπορούν να δηλητηριάσουν και να διαφθείρουν την ανθρώπινη ψυχή. . . και πώς σταδιακά τα ψέματα και η παραπληροφόρηση μας φέρνουν σε αυτήν την καταστροφή που αντιμετωπίζουμε σήμερα», εξηγεί ο σκηνοθέτης, ο οποίος- όπως τονίζουν οι FT- δεν εξοργίζει μόνο τον Πούτιν με την δουλειά του.
Για παράδειγμα, οι θεατές της Δύσης μπορεί να αισθανθούν πολύ άβολα με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του «Mr Landsbergis». Η ταινία εξερευνά τον τρόπο με τον οποίο η Λιθουανία αποσχίστηκε από τη Σοβιετική Ένωση χωρίς σημαντική αιματοχυσία την περίοδο 1989-91 υπό τον εμπνευσμένο ηγέτη της, Βιτάουτας Λάντσμπεργκις. Το ντοκιμαντέρ δείχνει την σκοτεινή πλευρά του πρώην Σοβιετικού ηγέτη και βραβευμένου με Νόμπελ Ειρήνης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ καθιστώντας σαφές ότι πολλοί Λιθουανοί εξακολουθούν να τον θεωρούν εγκληματία πολέμου.
Όπως σχολιάζουν οι FΤ, κατά καιρούς με την δουλειά του φαίνεται ότι ο Λοζνίτσα προσπαθεί να κάνει τους πολιτικούς που απέφυγαν τα ρωσικά δικαστήρια να λογοδοτήσουν. Στις ταινίες του «The Trial» (2018), για τη δίκη ενός έργου την εποχή του Στάλιν το 1930, και «State Funeral» (2019), σχετικά με τη μαζική υστερία και τη θλίψη που ακολούθησε το θάνατο του Στάλιν το 1953, εξετάζουν τις βαναυσότητες και τις παραμορφώσεις της σοβιετικής ζωής με κάθε λεπτομέρεια.
Maidan
Οι ταινίες του Λοζνίτσα προσπαθούν να εξετάσουν αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «οντολογική σύγκρουση, το πρόβλημα της πολιτικής των ηθών και την πολιτική του πραγματισμού». «...Και μπορούμε να δούμε ότι ο πραγματισμός κέρδισε», τονίζει.
Ως φοιτητής, ο Λοζνίτσα πέρασε αρκετά χρόνια στο Ρωσικό Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου στη Μόσχα. Έχει πολλούς Ρώσους φίλους από εκείνη την περίοδο, και τονίζει ότι δεν τρέφει αντιρωσικά αισθήματα. Η αντιπάθειά του είναι προς τους ηγέτες και όχι προς τον λαό.
Ο συνάδελφός του, επίσης Ουκρανός, σκηνοθέτης Όλεγκ Σεντσόφ, ο οποίος συνελήφθη μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και πέρασε πέντε χρόνια υπό κράτηση, δήλωσε πρόσφατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι θα καταταγεί στον ουκρανικό στρατό. O Λοζνίτσα δεν θέλει να κάνει το ίδιο.
Την τελευταία φορά που βρέθηκε στο Κίεβο ήταν τον Οκτώβριο όταν προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ του, « Babi Yar. Context » ως μέρος των εκδηλώσεων για τη σφαγή του 1941 κατά την οποία οι Ναζί και η ουκρανική αστυνομία σκότωσαν σχεδόν 34.000 Εβραίους στην πόλη. Οι σοβιετικές αρχές κατέληξαν «να καλύπτουν τα εγκλήματα των Ναζί», όπως υποστηρίζει ο Λοζνίτσα. Ο αντισημιτισμός ήταν τόσο ισχυρός στην ΕΣΣΔ που όταν ανεγέρθηκε ένα μνημείο στα μέσα της δεκαετίας του 1970, δεν αναγνώρισε καν ότι οι Εβραίοι ήταν τα κύρια θύματα της σφαγής, εξηγεί.
Να σημειώσουμε ότι το μνημείο Μπάμπι Γιαρ επλήγη από επίθεση των ρωσικών δυνάμεων στον πύργο τηλεπικοινωνιών στο Κίεβο.
Μετά το ντοκιμαντέρ για το Μπάμπι Γιαρ, ο Λοζνίτσα ετοιμάζει τώρα και μια δραματική ταινία για το ίδιο θέμα. Σκοπεύει να το γυρίσει στην Ουκρανία αργότερα αυτό το καλοκαίρι, αν οι συνθήκες το επιτρέπουν...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου