Ποια είναι η Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία;

Αν τη δεις, δεν μπορεί παρά να σε συγκλονίσει. Αν δεν τη δεις, χάνεις μια ευκαιρία να σε παρασύρει στο ήσυχο ιστορικό της δράμα. 

Πιο πολύ όμως χάνεις μια ευκαιρία να καταλάβεις καλύτερα τι γίνεται στη γειτονιά των Βαλκανίων μας. Και φυσικά να απολαύσεις τη σκηνοθετική δύναμη μιας γυναίκας που μεγάλωσε κυριολεκτικά στα χαλάσματα μιας χώρας.

Ο λόγος για τη Jasmila Zbanic και την εξαιρετική της ταινία «Quo Vadis Aida?» από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη που ήταν η μεγάλη νικήτρια των 34ων Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου.  

Τα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου, η μεγαλύτερη κινηματογραφική γιορτή της Ευρώπης, ανακοίνωσαν τους φετινούς νικητές τους κατά τη διάρκεια μιας κυρίως διαδικτυακής τελετής το Σάββατο 11 Δεκεμβρίου. Η βραδιά ήταν αρχικά προγραμματισμένη για μια εκδήλωση με φυσική παρουσία, ωστόσο, οι ανησυχίες για την παραλλαγή Όμικρον επισκίασαν την εκδήλωση αναγκάζοντας σε μια υβριδική μορφή με τη συμμετοχή των περισσότερων μέσω διαδικτύου. 

Το χαρισματικό ιστορικό δράμα για τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας «Quo Vadis, Aida?» αναδείχθηκε η καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία για το 2021, η Zbanic η καλύτερη ευρωπαία σκηνοθέτης και η Jasna Đuričić που πρωταγωνιστεί στην ταινία κέρδισε το βραβείο καλύτερης ευρωπαίας ηθοποιού.  

Να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά στα «ευρωπαϊκά Όσκαρ» που κερδίζει στην κατηγορία της καλύτερης ταινίας, ταινία από τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας. 

Στα ευχάριστα νέα της βραδιάς ήταν επίσης η βράβευση του «Flee» του Jonas Poher Rasmussen ως καλύτερη animated ταινία και καλύτερο ντοκιμαντέρ. Η ταινία καταγράφει τις οδυνηρές προσπάθειες ενός αφγανού πρόσφυγα να βρει άσυλο στο εξωτερικό.

Το «Flee» μαζί με το «Quo Vadis, Aida?» και την ταινία «Great Freedom» θα είναι οι τρεις ταινίες που «κονταροχτυπηθούν» για το βραβείο Κοινού LUX. Οι Ευρωπαίοι θα έχουμε σύντομα την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τις τρεις ταινίες και να ψηφίσουμε την αγαπημένη μας. Η ψηφοφορία έχει ήδη ξεκινήσει. 

Όσον αφορά τα υπόλοιπα βραβεία, εντελώς αναμενόμενα και στη γραμμή των Όσκαρ, ο Anthony Hopkins κέρδισε το βραβείο του καλύτερου ευρωπαίου ηθοποιού για την ταινία «The Father» και οι Florian Zeller και Christopher Hampton το βραβείο καλύτερου σεναρίου.  

Μεγάλη έκπληξη αποτέλεσε το γεγονός ότι οι ταινίες «Titane» και «Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό» (που βραβεύθηκαν στις Κάννες και το Βερολίνο, αντίστοιχα) δεν κέρδισαν καμία διάκριση. Ούτε η ελληνική μικρού μήκους ταινία «Bella» της Θέλγιας Πετράκη καθώς το βραβείο απέσπασε η ταινία «My Uncle Tudor».  

Αναλυτικά τα βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου

Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία 2021: «Quo Vadis Aida?»

Kαλύτερη Ευρωπαία Σκηνοθέτης 2021: Jasmila Žbanić  («Quo Vadis Aida?»)

Καλύτερος Ευρωπαίος Ηθοποιός 2021: Anthony Hopkins («The Father»)

Καλύτερη Ευρωπαία Ηθοποιός 2021: Jasna Đuričić («Quo Vadis Aida?)

Καλύτερος Ευρωπαίος Σεναριογράφος 2021: Florian Zeller & Christopher Hampton («The Father»)

Ευρωπαϊκή Ανακάλυψη του 2021: «Promising Young Woman» της Emerald Fennell

Καλύτερο Ευρωπαϊκό Ντοκιμαντέρ 2021: «Flee» του Jonas Poher Rasmussen

Ευρωπαϊκό Βραβείο Πρωτοπόρας Αφήγησης 2021: Steve McQueen για το «Small Axe»

Καλύτερη Ευρωπαϊκή Κωμωδία 2021: «Ninjababy» της Yngvild Sve Flikke

Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία Animation 2021: «Flee» του  Jonas Poher Rasmussen

Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία Μικρού Μήκους 2021: «My Uncle Tudor» της Olga Lucovnicova

Eurimage Co-Production Award 2021 στην Maria Ekerhovd (Νορβηγία), παραγωγό του «Flee»

Τιμητικό Ευρωπαϊκό Βραβείο 2021 στην Marta Meszaros

Η ταινία «Quo Vadis, Aida?» 

Η ταινία «Quo Vadis, Aida?» είναι ένα ιστορικό δράμα για το ιστορικό τραύμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Ήταν η υποψηφιότητα της χώρας για το Όσκαρ Διεθνούς Ταινίας, πέρασε στις φιναλίστ αλλά νικήθηκε από την ταινία «Άσπρο Πάτο», την υποψηφιότητα της Δανίας.  

Πρόκειται για μια ταινία που βασίζεται στην έρευνα της Zbanic για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, η οποία αποτέλεσε τη χειρότερη φάση του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας, με τις δυνάμεις του σέρβοβόσνιου διοικητή Ράτκο Μλάντιτς (ο οποίος έχει καταδικαστεί για εγκλήματα πολέμου) να εκτελούν περίπου 8.000 αιχμάλωτους άνδρες και αγόρια Βόσνιων Μουσουλμάνων. 

Η ίδια είδε τον πόλεμο καθώς έζησε την πολιορκία του Σαράγεβου, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε. Έφυγε τον Ιούλιο του 1995, σε ηλικία 17 ετών. Και έμαθε για τη σφαγή από τις ΗΠΑ, όπου βρισκόταν. Όπως αναφέρει, αρχικά δεν φοβόταν ότι στη Σρεμπρένιτσα θα λάβει χώρα μεγαλύτερη συμφορά απ’ ό,τι είχε βιώσει η ίδια στο Σαράγεβο. «Στην τελική βρίσκονταν υπό την προστασία των Ηνωμένων Εθνών», λέει χαρακτηριστικά στους Financial Times. Αυτό ακριβώς είναι το πιο σοκαριστικό στοιχείο αναφορικά με τη σφαφή, έγινε κάτω από τη μύτη του ΟΗΕ. «Η πόλη απλώς παραδόθηκε στον σερβικό στρατό», εξηγεί διαπιστώνοντας πως «μαθαίνεις ότι ο ΟΗΕ δεν σημαίνει τίποτα». 

Στην ταινία, την οποία αφιέρωσε στις γυναίκες και τις Μητέρες της Σρεμπρένιτσα (ένωση επιζώντων και συγγενών των θυμάτων) που «μας έδειξαν πώς να μετατρέψουμε την καταστροφή σε αγάπη», βλέπουμε τα γεγονότα μέσα από τα μάτια μιας μητέρας που ονομάζεται Aida (Jasna Djuricic), δασκάλα  που εργάζεται στα Ηνωμένα Έθνη ως μεταφράστρια. Η ταινία εστιάζει στον αγώνα της Aida να σώσει τους δύο γιους και τον άνδρα της, βάζοντάς τους αρχικά μέσα στη βάση- «ζώνη ασφαλείας» του ΟΗΕ, κρύβοντάς τους στη συνέχεια, και τέλος ψάχνοντας ένα τρόπο να μπούνε στην αποστολή του ΟΗΕ όταν πια θα χρειαστεί να εκκενωθεί και η βάση. 

Βράβευση στην κατάλληλη στιγμή 

«Οι ταινίες έχουν τη δύναμη να μας κάνουν πιο συμπονετικούς, να δείξουμε κατανόηση και να καταλάβουμε την πολυπλοκότητα της ζωής. Έχουμε την ευθύνη να πούμε την αλήθεια στο κοινό μας... Χρειαζόμαστε πιο πολύπλοκες ταινίες για να προετοιμάσουμε το κοινό για τους πολύπλοκους καιρούς που έχουμε μπροστά μας», είπε μεταξύ άλλων η Zbanic στον ευχαριστήριο λόγο της για το βραβείο καλύτερης ταινίας. 

Η αλήθεια είναι πως η ταινία της μιλάει για μια αλήθεια που είναι πολικά ευαίσθητη στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Έτσι ήταν πάντα, ωστόσο, τον τελευταίο καιρό η σφαγή της Σρεμπρένιτσα έχει πυροδοτήσει τη χειρότερη πολιτική κρίση της Βοσνίας από το τέλος του πολέμου, που φέρνει τη χώρα προ της κατάρρευσης.  

Μιλώντας στους FT πριν τα Όσκαρ, η σκηνοθέτιδα είχε εξηγήσει ότι το θέμα της ταινίας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στη Βοσνία όπου η πλειοψηφία της Ρεπούμπλικα Σέρπσκα, η μία από τις δύο πολιτικές οντότητες που αποτελούν το κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, συνηθίζεται να αρνείται τη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα.  

Αυτή την άρνηση της σφαγής παρατήρησε και ο τότε Ύπατος Εκπρόσωπος της Διεθνούς Κοινότητας στη Βοσνία, Βαλεντίν Ίντσκο, ο οποίος επιβλέπει την ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον του 1995. Ο ίδιος λίγο πριν αποχωρήσει από το αξίωμά του επέβαλε, το καλοκαίρι, την άρνηση της γενοκτονίας, εισάγοντας αλλαγές στον ποινικό κώδικα της χώρας με ποινές φυλάκισης έως πέντε ετών για άρνηση γενοκτονίας και εγκωμιασμό εγκληματιών πολέμου. 

REUTERS/Dado Ruvic

Η ποινικοποίηση της άρνησης της γενοκτονίας έδωσε το έναυσμα στον πολιτικό ηγέτη των σέρβοβόσνιων και προεδρεύοντα του Συλλογικού Προεδρείου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Μίλοραντ Ντόντικ και την κυρίαρχη δομή στη Ρεπούμπλικα Σέρπσκα (Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας) να κάνουν αποφασιστικά βήματα προς την απόσχιση. 

Η συμφωνία του Ντέιτον, που υπογράφηκε τον Δεκέμβριο του 1995 στο Παρίσι, τερμάτισε επίσημα τον πόλεμο στη Βοσνία, αλλά χώρισε τη χώρα σε δύο διοικητικές οντότητες: τη σερβική οντότητα Ρεπούμπλικα Σέρπσκα (Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας) και την οντότητα της Ομοσπονδίας Βοσνίας-Ερζεγοβίνης υπό την κυριαρχία Βοσνίων-Κροατών. Αυτές οι οντότητες αποτελούν ένα ενδιάμεσο επίπεδο διοίκησης μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης. 

Όμως τα σέρβικα μέλη της κυβέρνησης της Βοσνίας μποϊκοτάρουν την κεντρική διοίκηση, με τον Ντόντικ να ανακοινώνει ότι τι η σερβική οντότητα της χώρας, θα αποχωρήσει από τους βασικούς κρατικούς θεσμούς (τις ένοπλες δυνάμεις, το ανώτατο δικαστικό σώμα και τη φορολογική διοίκηση) για να επιτύχει πλήρη αυτονομία εντός της χώρας, κατά παράβαση των ειρηνευτικών συμφωνιών του 1995. 

Την περασμένη Παρασκευή μάλιστα η Εθνοσυνέλευση της Ρεπούμπλικα Σέρπσκα αποφάσισε να ξεκινήσει τη σύνταξη νομοθεσίας για τη δημιουργία παράλληλων θεσμών στη σερβική οντότητα, κλιμακώνοντας περαιτέρω την κατάσταση.

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ / ivard@naftemporiki.gr