Η Στέγη μας καλεί να εξερευνήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη στο Πεδίον του Άρεως

Η έκθεση You and AI θα διαρκέσει μέχρι τις 18 Ιουλίου.

 Η τεχνητή νοημοσύνη (AI, Artificial Intelligence) είναι ήδη εδώ. Ζούμε υπό το πρίσμα του αλγόριθμου. Ξέρει ο αλγόριθμος τα μυστικά μας; Μας πάει σπίτι με ασφάλεια; Μας ακούει όταν μιλάμε; Μπορεί να μας παρηγορήσει; Τεχνητή νοημοσύνη. Αλγόριθμος. Δημοκρατία. Συμμετοχή. Ταυτότητα. Έλεγχος. Νέα κανονικότητα. Παρακολούθηση. Ηθική. Περιβάλλον. Η έκθεση You and AI στο Πεδίον του Άρεως μάς προσκαλεί να εξερευνήσουμε, στην καρδιά της πόλης, καλλιτεχνικά έργα που αμφισβητούν τις φαντασιώσεις μας για την τεχνητή νοημοσύνη, από τις 24 Ιουνίου μέχρι τις 18 Ιουλίου. Το φεστιβάλ, εκτός από την έκθεση στο Πεδίον του Άρεως, περιλαμβάνει διαδικτυακές εμπειρίες, συζητήσεις και συμμετοχικές συνεδρίες για την τεχνητή νοημοσύνη, τη δημιουργικότητα και την ηθική.

Η έκθεση “You and AI” αποτελείται από 25 έργα, τα οποία εξετάζουν τρία θέματα που αντιστοιχούν και στις τρεις διαδρομές της έκθεσης: (1) Την τεχνητή νοημοσύνη ως καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου, της πολιτικής διαδικασίας και της σύγχρονης δημοκρατίας. (2) Τον τρόπο που βλέπουμε την τεχνητή νοημοσύνη και τον τρόπο που μας βλέπει αυτή. (3) Την τεχνητή νοημοσύνη ως μέρος και ως υποκατάστατο του φυσικού περιβάλλοντος. Υπάρχει και μια παράλληλη θεματική που εστιάζει στο ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια αφορμή για να μιλήσουμε για την ταυτότητά μας, ως ανθρώπινο είδος, ως πρόσωπα και ως πολίτες.

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, ανέλαβε το Curatorial Direction της έκθεσης YOU and AI και αναφέρει: «Χαιρόμαστε που επιστρέφουμε έξω, ξανασυναντάμε ανθρώπους από κοντά, σε μία χρονική στιγμή που ξαναγνωρίσαμε τον δημόσιο χώρο και μάλιστα με μία έκθεση που εστιάζει στο πώς η τεχνητή νοημοσύνη συμβαδίζει πια με τη ζωή μας, ειδικά μέσα σε ένα πάρκο στο κέντρο της πόλης, όπως το Πεδίον του Άρεως, που αφουγκράζεται τον παλμό της πρωτεύουσας στην ψηφιακή εποχή. Η Αθήνα συνιστά τον πυρήνα των δράσεων του Ιδρύματος Ωνάση μέσα από τον συνδυασμό πόλης και σύγχρονου πολιτισμού. Με τον πολίτη ως δημιουργό και τον δημιουργό ως πολίτη. Πρόσφατα εγκαινιάσαμε το OnAthens με καλλιτεχνικά έργα και παρεμβάσεις στην πόλη που διεγείρουν τη σχέση των κατοίκων και των επισκεπτών της με τον αστικό ιστό, την τοποθεσία, το σήμερα της πόλης. Θέλουμε πολιτισμό συγχρονισμένο με τους καιρούς, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας για περιπλάνηση και συνάντηση στις γειτονιές της Αθήνας, της δικής μας πόλης. Για να νιώθουμε άνθρωποι, πρέπει να βρισκόμαστε και να αλληλοεπιδρούμε με κάθε ευκαιρία. Ακόμα και αν τρελαίνουμε τον αλγόριθμο. Το κάνουμε για να διεκδικήσουμε την ανθρωπιά μας.

Ο αλγόριθμος δεν είναι μαχητής, είναι όπλο, είναι εργαλείο. Μπορούμε να το αρπάξουμε κι εμείς στα χέρια μας, όχι για να καταδυναστεύσουμε, αλλά για να διεκδικήσουμε δημοκρατία, όχι για να παρακολουθήσουμε άλλους αλλά για να μην επιτρέπουμε να εισβάλουν στις ζωές μας. Είναι δηλαδή το εργαλείο που και εμείς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εναντίον του εαυτού του, γιατί αν κάτι μας τρομάζει σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μόνο το ότι επιλέγει τι μας αρέσει, αλλά μας λέει και τι να σκεφτούμε, τι να ψηφίσουμε, πώς να νιώσουμε, τι είναι κανονικό και τι όχι. Και επειδή εμείς δεν πιστεύουμε σε κανενός είδους κανονικότητα, γι’ αυτό και δεν πιστεύουμε στο λοξό, λέμε ότι ο αλγόριθμος είναι εδώ για να εξελίσσεται και ο ίδιος, αλλιώς θα πεθάνει, όπως κάθε άλλο είδος. Και όλα αυτά γίνονται σε ένα πεδίο, στο Πεδίον του Άρεως, όπου ο αλγόριθμος δεν έχει καμία σημασία γιατί γύρω σου αυτοί που κυριαρχούν είναι άνθρωποι από όλα τα μέρη του κόσμου που ζουν πλέον στην Αθήνα. Ανήκουμε σε εμάς και ο αλγόριθμος σε μας ανήκει»

Ο Πρόδρομος Τσιαβός, Διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση, συμμετέχει στην έκθεσης ως εκτελεστικός διευθυντής και επιστημονικός σύμβουλος και προσθέτει: «Η έκθεση You and AI είναι περισσότερο μια έκθεση με αφορμή την Τεχνητή Νοημοσύνη παρά μια έκθεση για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Είναι μια έκθεση για τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπινου είδους στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα: Πώς βλέπουμε τις μηχανές και πώς μας βλέπουν αυτές; Τι είναι δημοκρατία στην εποχή του καπιταλισμού της παρακολούθησης; Μπορούμε να σώσουμε τον πλανήτη και μαζί τους εαυτούς μας;

Στη βάση όλων αυτών των ερωτημάτων που σχετίζονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη, εξακολουθούν να βρίσκονται τα ερωτήματα των κοινών, του δημόσιου χώρου, της συλλογικής δράσης. Για τον λόγο αυτό, ως Ίδρυμα Ωνάση επιλέξαμε να τοποθετήσουμε την έκθεση στο Πεδίον του Άρεως, εκεί όπου βλέπουμε το καινούριο και το παλιό της πόλης μαζί, εκεί όπου "συμβαίνει η Αθήνα" σήμερα.

Η έκθεση είναι μια από τις πιο περίπλοκες τεχνικά εκθέσεις που έχουν γίνει στη χώρα και ίσως η μεγαλύτερη έκθεση με οθόνες εξωτερικού χώρου στον κόσμο. Περιλαμβάνει περισσότερα από 140 τ.μ. οθονών LED εξωτερικού χώρου, διαδραστικά έργα με διασύνδεση απευθείας με αλγόριθμους που μαζεύουν και επεξεργάζονται δεδομένα από κοινωνικά δίκτυα, ηχητικές εγκαταστάσεις, γλυπτά που έγιναν από 3D printers και τεχνητή νοημοσύνη, ένα διαδικτυακό συνέδριο, ένα διαδικτυακό Summer School, προβολή ντοκιμαντέρ, διαδικτυακά έργα τέχνης, συνεντεύξεις κ.ά.

Όταν η τεχνολογία είναι παντού, τότε γίνεται αόρατη. Μια έκθεση για την ΑΙ δεν θα μπορούσε να γίνει σε κλειστό χώρο. Η ψηφιακή τέχνη είναι κατεξοχήν λαϊκή τέχνη. Όταν είδα μια οικογένεια από τη Συρία, μια κοπέλα που έκανε τζόκινγκ και είχε σταματήσει και μια ομάδα από φοιτητές της Καλών Τεχνών να έχουν όλοι σταθεί μπροστά στο ίδιο έργο και να το κοιτάνε, τότε είπα, "ναι, κάτι κάναμε".»

Από τη μεριά της η Ειρήνη Μιρένα Παπαδημητρίου, επιμελήτρια της έκθεσης δηλώνει: «Η έκθεση You and AI μας προσκαλεί σε μια σειρά διαδρομών, στις οποίες καλλιτεχνικές και ερευνητικές εγκαταστάσεις ανοίγουν έναν διάλογο γύρω από τις ολοένα συχνότερες εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης και των αλγόριθμων στον δημόσιο χώρο, για το πώς αυτά τα συστήματα διαμορφώνουν την κοινωνία και επηρεάζουν την προσωπική μας ζωή. Η έκθεση συμβαίνει στο Πεδίον του Άρεως, κάτι που ίσως να μην είχαμε σκεφτεί αν δεν βρισκόμασταν εν μέσω της πανδημίας, αλλά είναι καίριο, γιατί αυτά τα ζητήματα αφορούν όλους μας, οπότε ο δημόσιος χώρος, και ειδικά το κέντρο τις πολυπολιτισμικής Αθήνας, είναι το καταλληλότερο περιβάλλον. Αν λάβουμε υπόψη τον τεχνητό και φυσικό χώρο του πάρκου και την ιστορία του, ως χώρου στρατιωτικών ασκήσεων, μοιράζεται ένα σημαντικό στοιχείο με την προέλευση των τεχνολογιών της Τεχνητής Νοημοσύνης.»

Στην πρώτη θεματική, για την τεχνητή νοημοσύνη, τον πολιτικό χώρο, τη συμμετοχή και τη δημοκρατία, αφήνουμε τη τεχνητή νοημοσύνη να μας μεταφέρει σε ένα δαιδαλώδες, ονειρικό ταξίδι, στο “The Wandering Mind: You Start to Wonder Whether It’s a Dream” των slow immediate· βλέπουμε τι συμβαίνει όταν η μηχανή μάς κρίνει ως μελλοντικούς εγκληματίες, στο “The Normalizing Machine” των Mushon Zer-Aviv, Dan Stavy και Eran Weissenstern· διεκδικούμε τα εργασιακά μας δικαιώματα απέναντι στη μασκότ της Amazon, στο “ABRA” της Hiba Ali· ανακαλύπτουμε τι αποκρύπτεται όταν η τεχνητή νοημοσύνη ξαναγράφει την κοινωνική ιστορία μας, στο “Insulae [of the Island]” της Nye Thompson· ακούμε κορυφαίες φωνές της γυναικείας ενδυνάμωσης να μιλούν για ζητήματα φυλής, φύλου και τεχνολογίας, στο “Voicing Erasure” των Algorithmic Justice League· αναρωτιόμαστε αν οι αλγόριθμοι διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις μας, στο “Epigraph For Non-Physical Entities’ Spirits That Exist Outside Material Cultures” της Κατερίνας Κανά· ρίχνουμε μια κλεφτή ματιά στην πανταχού παρούσα τεχνολογία της παρακολούθησης, αλλά και τον ανοιχτών δεδομένων στον αστικό χώρο, στο “Every Thing Every Time” της Naho Matsuda· περπατάμε πάνω σε έναν αλγόριθμο που μας ποινικοποιεί άδικα, στο “Before The Bullet Hits The Body” του Bill Balaskas και της Stop LAPD Spying Coalition· φανταζόμαστε πιο ηθικές και πιο δίκαιες πρακτικές χρήσης των δεδομένων, στο “The Data Feminism Infographic” των Catherine D’Ignazio, Lauren F. Klein και Marcia Diaz Agudelo.

Στη δεύτερη θεματική, για το πώς βλέπουμε και μας βλέπουν μέσα από αλγόριθμους, αντικρίζουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια της μηχανής, στο “Learning to See” του Memo Akten· αφήνουμε τους αλγόριθμους να φανταστούν και να ξαναδημιουργήσουν τη ζωφόρο του Παρθενώνα, με το “Content Aware Studies” του Egor Kraft· χανόμαστε σε ένα πνευματικό ταξίδι μέσα από εικόνες και ήχους, στο “Deep Meditations: A Brief History of Everything in 60 Minutes” του Memo Akten· οραματιζόμαστε queer πρόσωπα πέρα από τους κανόνες για το τι είναι αρσενικό και τι θηλυκό που ενσωματώνουν τα συστήματα αναγνώρισης προσώπων, στο “Zizi - Queering the Dataset” του Jake Elwes· εφευρίσκουμε εναλλακτικούς τρόπους να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, με το “#Whenwordsfail” της Stephanie Dinkins· απολαμβάνουμε τη φανταστική συνάντηση ενός αστρονόμου και ενός νευρωνικού δικτύου, με το “Counting Craters on the Moon” της Κυριακής Γονή.

Στην τρίτη θεματική, για την τεχνητή και φυσική νοημοσύνη, προσπαθούμε να χτίσουμε μια καλύτερη ισορροπία με τη φύση. Ενθουσιαζόμαστε με έναν εκλιπόντα λευκό ρινόκερο του Βορρά που εμφανίζεται ψηφιακά στο πάρκο, στο “The Substitute” της Alexandra Daisy Ginsberg· θαυμάζουμε φανταστικά υδρόβια πλάσματα που μοιάζουν σαν φυσικά, στο “Encounters with Aquatic Chimeras” των Entangled Others (Sofia Crespo & Feileacan McCormick)· ακούμε τη γλώσσα πτηνών που δεν υπάρχουν, στο “Bird Language” της Helena Nikonole, και τα βλέπουμε σε νέες περιπέτειες, στο “Cusp” του Jake Elwes· αναρωτιόμαστε πώς η τεχνητή νοημοσύνη μάς βοηθά να μιλήσουμε στη φύση, στο “nimiia cétiï” της Jenna Sutela· εξερευνούμε μη ανθρώπινους τρόπους κατανόησης του χρόνου, στο “Circadian Bloom” της Anna Ridler· γνωρίζουμε έναν «περιβαλλοντικό μάνατζερ» τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να γίνει απάνθρωπος, αλλά μπορεί να σώσει και τον πλανήτη, στο “Excerpts From Asunder” των Tega Brain, Julian Oliver και Bengt Sjölén.

Ο αλγόριθμος, όπως εμφανίζεται πλέον στην καθημερινότητά μας, είναι μια αφορμή να μιλήσουμε για την ταυτότητά μας, ως ανθρώπινο είδος, γιατί πέρα από μια έκθεση για την τεχνητή νοημοσύνη, το “You and AI” είναι και μια έκθεση βαθιά υπαρξιακή και ανθρώπινη. Έτσι, το παράλληλο πρόγραμμα της έκθεσης μας καλεί να ανεβάσουμε στο instagram μία selfie μας και να δούμε αλλιώς το συλλογικό μας εγώ, την Ελλάδα του 2021, σε μια γιγαντοοθόνη με υπόκρουση το φυσικό και ετερόκλητο soundtrack του πάρκου, με το It’s Not YOU, It’s Me του Ilan Manouach. Παράλληλα, στην ίδια υπαρξιακή αναζήτηση, η έκθεση εστιάζει στον δημοφιλή πρωταγωνιστή της ελληνικής μουσικής κουλτούρας, Γιώργο Μαζωνάκη, που τα δυναμικά, αταξινόμητα και συνεχώς εξελισσόμενα data του προκαλούν την απορρύθμιση του αλγόριθμου. Το έργο «Έξοδος» του Μανώλη Μανουσάκη και της Αφροδίτης Παναγιωτάκου είναι η ζωή του Γιώργου Μαζωνάκη, αλλά δυνητικά και η ζωή του καθενός από εμάς: μια αντίστροφη μέτρηση προς την έξοδο, δοσμένη μέσα σε ένα νέφος από σπαράγματα ήχων και αντανακλάσεων, από το πώς γεννήθηκε, πού μεγάλωσε, τη σχέση του με τον Θεό και τον θάνατο, το σπίτι του, τους δικούς του ανθρώπους, το κοινό του, οι ιαχές του οποίου αντιστοιχούν στις κατοπτρικές επιφάνειες που περικυκλώνουν τον θεατή στον χώρο της εγκατάστασης. Για 11 λεπτά, στο έργο «Έξοδος» εμβαθύνεις μόνο μέσω ήχου στη ζωή του, σε μια βιογραφία όπου εκείνος δεν τραγουδάει ποτέ, ακολουθώντας ένα δραματουργικό νήμα που δεν πατάει στη γραμμική εξιστόρηση του βιογραφικού του. Τέλος, στο «Ανήκω σε μένα», τη νέα, δυστοπική sci-fi ταινία μικρού μήκους της Εύης Καλογηροπούλου, η εικόνα μπαίνει σε πρώτο πλάνο: η σωματική επαφή δεν επιτρέπεται και ο θεατής μεταφέρεται σε μια εργασιακή δυστοπία στα ναυπηγεία Περάματος. Ο Γιώργος Μαζωνάκης, στον ρόλο του αφηγητή, σκιαγραφεί τις ανθρώπινες σχέσεις σε ένα απροσδιόριστο μέλλον όπου τα αλγοριθμικά συστήματα έχουν αναλάβει τον έλεγχο. Ο Έλληνας ερμηνευτής επιστρέφει στο Πέραμα, εκεί όπου ήταν πάντα αφοσιωμένος ο πατέρας του, αλλά αυτή τη φορά σε ένα οργουελιανό τοπίο στο μέλλον, με πολλή σκουριά, ήλιο, θάλασσα και μία μόνο απαγόρευση: Να μην αγγίζονται μεταξύ τους οι άνθρωποι. Μπορούμε να ανήκουμε στους εαυτούς μας;

Η έκθεση είναι δομημένη με τρόπο που ο επισκέπτης να συναντά τα έργα μέσα από μια διαδικασία επιμελητικά σκηνοθετημένης «τυχαίας συνάντησης», καθώς τα εκθέματα, κυρίως υπερμεγέθεις οθόνες μεγάλης ανάλυσης, 3D γλυπτά και εγκαταστάσεις, ξεπροβάλλουν μέσα από τη βλάστηση του Πεδίου, συνοδευόμενα από ένα ηχοτοπίο που ενεργοποιείται όταν ο θεατής/ακροατής πλησιάσει σε συγκεκριμένα σημεία. Το φυσικό και το τεχνητό, το οικείο και το ανοίκειο, το ψηφιακό και το υλικό, το τυχαίο και το προσχεδιασμένο έρχονται σε έναν διάλογο που εκφράζει ακριβώς την εμπειρία που η τεχνητή νοημοσύνη έχει φέρει στη ζωή μας.

Το Πεδίον του Άρεως υποδέχεται την τεχνητή νοημοσύνη ως ένα πάρκο, κάτι φυσικό αλλά και τεχνητό μαζί, κάτι που έχει υλικότητα αλλά αποτελεί και κοινωνική κατασκευή, κάτι που ζει ως κοινότητα ανθρώπων και ως δημόσιος χώρος. Η τεχνητή νοημοσύνη, κατεξοχήν τεχνολογική έκφραση, είναι το νέο μας φυσικό περιβάλλον, διαμεσολαβεί διαρκώς τον ψηφιακό δημόσιο χώρο μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και τον φυσικό δημόσιο χώρο μέσω των εφαρμογών πλοήγησης, παραγγελιών, στέγασης και κίνησης, και ζει από τα ψηφιακά ίχνη που αφήνουν οι άνθρωποι όταν κινούνται στην πόλη, όταν εργάζονται, όταν μιλούν, ακόμη κι όταν ερωτεύονται. Επιπλέον, το Πεδίον του Άρεως υπήρξε ένας χώρος στρατιωτικών ασκήσεων που κατέληξε χώρος αναψυχής, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη, προερχόμενη από στρατιωτικές εφαρμογές, ξεκινάει κι αυτή από τον χώρο των κοινωνικών δικτύων για να καταλήξει να χρησιμοποιείται ως εργαλείο δύναμης και επιβολής.

Το Πεδίον του Άρεως αποτελεί την καρδιά της νέας Αθήνας, της Αθήνας της πολυπολιτισμικότητας, των κοινοτήτων και της διαφορετικότητας, αλλά και του δημόσιου χώρου που ανακαλύπτουμε ξανά, της συνάντησης των νέων με τους παλιούς κατοίκους, του ψηφιακού με το υλικό, του δημόσιου με το ιδιωτικό, της τεχνητής νοημοσύνης με τον καθέναν από εμάς. Από το άγαλμα του Κωνσταντίνου έως τη «Γαρδένια», από την Υδάτινη Διαδρομή έως την Πλατεία Οικονομίδη, το “You and AI” συνομιλεί με τον χώρο, τον τόπο και όλους εμάς.

Συμμετέχουν: Memo Akten // Algorithmic Justice League // Hiba Ali // Bill Balaskas & Stop LAPD Spying Coalition // Tega Brain, Julian Oliver, Bengt Sjölén // Catherine D’Ignazio, Lauren F. Klein, Marcia Diaz Agudelo // Stephanie Dinkins // Jake Elwes // Entangled Others (Sofia Crespo & Feileacan McCormick) // Alexandra Daisy Ginsberg // Κυριακή Γονή // Εύη Καλογηροπούλου starring Γιώργος Μαζωνάκης // Κατερίνα Κανά // Egor Kraft // Ilan Manouach // Μανώλης Μανουσάκης & Αφροδίτη Παναγιωτάκου featuring Γιώργος Μαζωνάκης // Naho Matsuda // Helena Nikonole // Anna Ridler // slow immediate (Gershon Dublon & Xin Liu) // Jenna Sutela // Nye Thompson // Mushon Zer-Aviv, Dan Stavy, Eran Weissenstern

Επιμέλεια: Ειρήνη Μιρένα Παπαδημητρίου, FutureEverything
Curatorial Direction: Αφροδίτη Παναγιωτάκου
Εκτελεστική Διεύθυνση, Επιστημονικός Σύμβουλος: Πρόδρομος Τσιαβός
Σχεδιασμός Έκθεσης, Οργάνωση Παραγωγής Έκθεσης: studioentropia architects_ (Γιώτα Πασσιά, Παναγιώτης Ρούπας)
Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Πολύδωρος Καρυοφύλλης (Poka-Yio)
Executive Producer: Χρήστος Καρράς

Τεχνική Διεύθυνση: Λευτέρης Καραμπίλας
Συντονισμός Παραγωγής: Ηρακλής Παπαθεοδώρου, Κατερίνα Βάρδα
Εκτέλεση Παραγωγής: Δέσποινα Σιφνιάδου, Γιώργος Στεργίου, Σπυριδούλα Γκεράζη
Line Production Assistance: Δημήτρης Σκομβούλης
Υποστήριξη Παραγωγής: Chris Wright
Συντονισμός Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων: Ντόρα Βουγιούκα
Υποστήριξη Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων & Παραγωγής: Βέρα Πετμεζά
Research Assistance: Κατερίνα Βάρδα
Visual Advisor: Μαρίνα Τρουπή
Deputy Technical Director, Touring Technical Manager: Philip Hills

Μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση

Με την ευγενική υποστήριξη της Περιφέρειας Αττικής

Το φεστιβάλ “You and AI” πραγματοποιείται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικτύου European ARTificial Intelligence Lab (Ευρωπαϊκό Εργαστήριο TEXNHτής Νοημοσύνης) και συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Είσοδος ελεύθερη