Πέντε ταινίες με θέμα την γυναικεία κακοποίηση

Με στόχο να εμψυχώσει κάθε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης η Ολυμπιονίκης της ιστιοπλοΐας Σοφία Μπεκατώρου κατήγγειλε επώνυμα πριν από ένα περίπου μήνα υψηλόβαθμο αξιωματούχο της Ομοσπονδίας για τον βιασμό της το 1998.

Οι καταγγελίες της Σοφίας Μπεκατώρου έφεραν τα πάνω-κάτω στον αθλητικό χώρο που βρέθηκε επιτέλους αντιμέτωπος με τα «μιαρά» σωθικά του. Η κίνηση όμως αυτή της Μπεκατώρου παρέσυρε και άλλους τομείς της κοινωνική και οικονομικής δραστηριότητας πετυχαίνοντας ουσιαστικά τον στόχο που είχε θέσει εξ’ αρχής, να δώσει δύναμη στα θύματα να μιλήσουν. Όχι μόνο από τον χώρο του αθλητισμού. Αλλά από παντού.

Γιατί παντού συμβαίνουν. Και συμβαίνουν παντού γιατί αποτελεί παθογένεια της πατριαρχικής και υποκριτικής κοινωνίας μας η επιβολή έναντι του αδύναμου «άλλου».

Πιθανώς το ελληνικό #metoo να μην αλλάξει ούτε ριζικά ούτε αστραπιαία την ελληνική κοινωνία. Θέτει όμως σοβαρές βάσεις προβληματισμού, και αυτό σαφώς αποτελεί μια καλή αρχή για ένα καλύτερο αύριο. 

Ο χώρος του πολιτισμού βρίσκεται τις τελευταίες μέρες «έρμαιο» συνεχόμενων αποκαλύψεων, που περισσότερο επιβεβαιώνουν παρά αποκαλύπτουν την σαθρότητα που υπάρχει (και σ΄αυτόν) το χώρο.

Όσο εμείς αναμένουμε να δούμε τον ελληνικό πολιτισμό να ξαναγεννιέται πιο όμορφος, πιο τίμιος, πιο αξιοπρεπής ανακαλούμε πέντε ενδεικτικές κινηματογραφικές ταινίες με θέμα την γυναικεία κακοποίηση. 

Πρώτη στη λίστα μας η βγαλμένη από ιστορικά στοιχεία ταινία «Anonyma: A woman in Berlin» που αν αφήνει κάτι είναι η εικόνα της κεντρικής ηρωίδας να τρίβει τα χέρια της- και ένα κόμπο στο στομάχι. Και αν είσαι γυναίκα, σίγουρα κάτι σπάει μέσα σου όταν βλέπεις πως στο Βερολίνο του 1945, όπου γράφεται η τελευταία πράξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι γυναίκες της Γερμανίας βιάζονται συστηματικά από τους στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού. Η ιστορία επικεντρώνεται στην Anonyma, μια δυναμική γυναίκα που αηδιάζει από την κακοποίησή της και όταν αντιληφθεί πως το σώμα της αποτελεί πηγή εξουσίας αποφασίζει να πάρε η ίδια τον έλεγχο αυτής της εξουσίας διαθέτοντάς το όπως εκείνη επιθυμεί. Έπειτα από μία πράξη ταπείνωσης κατά την διάρκεια μη συναινετικής συνουσίας, η Anonyma αποζητά και βρίσκει ερωτικούς συντρόφους ψηλά στην ιεραρχία του στρατού ώστε να εξασφαλίσει κάποια προστασία.

Να σημειωθεί ότι η ιστορία βασίζεται στο βιβλίο-ημερολόγιο μιας δημοσιογράφου που έζησε στο Βερολίνο εκείνη την περίοδο. Η έκδοση του βιβλίου δημιούργησε σκάνδαλο καθώς υποστηρίχθηκε ότι σπίλωσε την υπόληψη των Γερμανίδων. Η συγγραφέας εκνευρίστηκε τόσο με τις αντιδράσεις που απαγόρευσε την επανέκδοση του βιβλίου για όσο ζούσε.

Συνεχίζοντας στις ταινίες που αποτυπώνουν ιστορικά βιώματα η ταινία «Σεράγεβο  σ’ αγαπώ (Grbavica)» δεν μπορεί παρά να μας αφορά όλους. Γιατί έγινε τόσο κοντά μας και γιατί δεν έχουν περάσει ούτε  τριάντα χρόνια από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Η ιστορία εκτυλίσσεται λίγα χρόνια μετά τον εμφύλιο στο πολύπαθο Σεράγεβο. Η κεντρική ηρωίδα, η Esma, προσπαθεί να μεγαλώσει μόνη και με πολλές δυσκολίες την κόρη της. Θα έλεγε κανείς πως δεν είναι τυχαία η γειτονιά που επέλεξε η Esma να ζήσει. Grbavica σημαίνει «γυναίκα με καμπούρα». Η ταινία αφορά από την μία τον ατέλειωτο αγώνα της ηρωίδας να βρει το ποσό που χρειάζεται για την ετήσια σχολική εκδρομή της κόρης της και από την άλλη τις συνεχείς φοβίες της να ζήσει, να περάσει καλά, να βγει ραντεβού, να συναντήσει παλιούς συμμαθητές.

Ακολουθεί μεγάλο σπόλιερ που όμως κρίνεται απαραίτητο για να δικαιολογηθεί η πρόταση της ταινίας: Είναι γνωστό πως κατά την διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία, ομάδες Σέρβων εθνικιστών (οι λεγόμενοι Τσέτνικ, γνωστοί και ως Λευκοί Αετοί) βίαζαν τις Βόσνιες με στόχο να τις αφήσουν έγκυες ώστε να «καθαρίσουν» το αίμα του έθνους τους. Το βίωμα του βιασμού αναδύεται συνεχώς στην ταινία υπαινικτικά μέχρι την «έκρηξη» της Esma που με μία μόνο φράση «φτύνει» την ιστορία του πολέμου.

Αφήνοντας την συνθήκη του πολέμου, έχουμε την ταινία «Οι γυναίκες του λεωφορείου 678» από την Αίγυπτο. Στην ταινία οι γυναίκες που τρέχουν στους ρυθμούς της καθημερινότητας του Καΐρου, έχουν να αντιμετωπίσουν την καθημερινή παρενόχληση στα μέσα μεταφοράς, στο δρόμο, έξω από το σπίτι τους. Μία από αυτές θα αποφασίσει να κάνει κάτι η ίδια. Έτσι όταν οι άντρες επιχειρούν να την παρενοχλήσουν μέσα στο λεωφορείο, αυτή τους τραυματίζει με μαχαίρι. Ίσως η ταινία να μην καταφέρνει να ξεφύγει από το φθηνό και απλοϊκό θέαμα που έχει ως στόχο την συγκίνηση μέσα από την υπερβολή, ωστόσο, η πραγματικότητα για την τεράστια πλειοψηφία των γυναικών της χώρας που παρενοχλούνται καθημερινά στέκεται εκεί.  «Το Γάλα της Θλίψης» από το Περού και το «Μέσα απ' τα μάτια σου» από την Ισπανία.

Επιστρέφοντας ξανά στη συνθήκη του πολέμου «Το Γάλα της Θλίψης» από το Περού. Η ηρωίδα  πάσχει από την ασθένεια «the milk of sorrow», η οποία μεταδίδεται μέσω του μητρικού γάλακτος, από γυναίκες που έχουν βιασθεί ή κακοποιηθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον της τρομοκρατίας στο Περού. Στην ταινία αντικρίζουμε τις συνέπειες που μπορεί να έχει σε μια γυναίκα ο φόβος του βιασμού. Πώς δηλαδή μπορεί να επιδράσει ο φόβος του τραύματος χωρίς να έχει συντελεστεί το τραύμα. Και η ηρωίδα της ταινίας βρίσκει μια ακραία λύση, ενδεικτική του πόσο την έχει παραλύσει η αγωνία.

Και μια ταινία για την ενδοοικογενειακή βία, που αποτελεί την πιο «εύθραυστη» συνθήκη βίας στην οποία μπορεί κανείς να βρεθεί. Λεπτές ισορροπίες που εύκολα καταργούνται, όπως και η αξιοπρέπεια, διακρίνονται στην ταινία «Μέσα απ' τα μάτια σου» από την Ισπανία. Η βίαιη συμπεριφορά του συζύγου της οδηγεί την ηρωίδα στην εγκατάλειψη της οικίας τους. Εκείνη βρίσκει δουλειά, αποκτά ανεξαρτησία αλλά δεν έχει ξεχάσει τον άντρα της ο οποίος την διεκδικεί εκ νέου. Μπορεί κάποιος που έχει δείξει ξεκάθαρα σημάδια έκρυθμου και βίαιου χαρακτήρα να αλλάξει, ή απλά η αλλαγή συνιστά ένδειξη προσωρινής υποχώρησης που θα ξεσπάσει με ακόμα πιο βίαιες εκρήξεις;

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ- ivard@naftemporiki.gr