«Το πράσινο βιβλίο»: Ταξιδεύοντας στον άγριο αμερικανικό Νότο

Ένα mainstream συγκινητικό οδοιπορικό κόντρα στις φυλετικές προκαταλήψεις.

Ένας μαύρος καλλιεργημένος πιανίστας προσλαμβάνει ως οδηγό του ένα φτωχαδάκι Αμερικανό με ιταλικές ρίζες και φυλετικές προκαταλήψεις. Κι αυτά στην Αμερική της δεκαετίας του ’60. Από την αρχή το σενάριο της ταινίας «Το πράσινο βιβλίο»(Green Book) εγκυμονεί κινδύνους καθώς φλερτάρει με ευαίσθητα κοινωνικά θέματα που εύκολα μπορούν να δημιουργήσουν σχηματικούς ήρωες, διδακτικά μηνύματα και μια προβλέψιμη εξέλιξη.

Η ταινία που φτιάχνει τελικά όμως ο σκηνοθέτης Peter Farrelly- το όνομα του οποίου αποτέλεσε για πολλούς μία πρόσθετη ανησυχία καθώς έχει συνδεθεί με το εύπεπτο και απλοϊκό χιούμορ των ταινιών «Ο ηλίθιος και πανηλίθιος» που ανάμεσα σε άλλες έχει σκηνοθετήσει με τον αδερφό του, Bobby Farrelly- αποτελεί μία συγκινητική ιστορία που τις περισσότερες φορές καταφέρνει να ξεπεράσει κλισέ και διδακτισμούς χρησιμοποιώντας το χιούμορ, τη συγκίνηση και τους ηθοποιούς της για να περάσει στο τέλος αβίαστα τα μηνύματά της.

Το «Πράσινο βιβλίο» βασίζεται σε αληθινά γεγονότα και πρόσωπα. Πρόκειται για την ιστορία του μουσικού Don Shirley (Mahershala Ali) ο οποίος το 1962 προσέλαβε ως οδηγό του τον Tony Lip (Viggo Mortensen) ώστε να τον συνοδέψει και να προστατέψει στην περιοδεία του στις ρατσιστικά σκληρές πολιτείες του αμερικανικού Νότου. Στο σενάριο και την παραγωγή βρίσκεται το όνομα του γιου του Tony Lip, Nick Vallelonga, ωστόσο προέκυψαν ενστάσεις από την οικογένεια του Don Shirley ως προς την εγκυρότητα των γεγονότων και τη σχέση που βλέπουμε στην οθόνη να έχει ο μουσικός με τα πρόσωπα της οικογένειάς του.

«Είμαι πιο μαύρος από εσένα»
Ο Tony Lip εργάζεται ως πορτιέρης σε ένα κλαμπ που κλείνει για εργασίες και αναζητά μια 2μηνη εργασία ώστε να βγάλει τα έξοδα του σπιτιού. Είναι άνθρωπος της πιάτσας, λίγο άξεστος, λίγο αμόρφωτος, τρώει συνέχεια- στη μισή ταινία ο Mortensen είναι μπουκωμένος-, είναι συμπαθής, όμως ξεστομίζει αρκετές μη πολιτικά ορθές ατάκες.

Με μία μονάχα σκηνή ο Farrelly μας ξεκαθαρίζει πως ο Tony Lip έχει ρατσιστικές απόψεις και πως δεν θα του είναι εύκολο να δεχτεί τη δουλειά που του προσφέρει ο Don Shirley, ένας μαύρος καταξιωμένος πιανίστας, ευγενικός, με τρόπους και καλλιέργεια που ζει απομονωμένος από τον κόσμο, την οικογένειά του και τη μαύρη κουλτούρα.

Αυτοί οι δύο αποτελούν από την αρχή ένα περίεργο δίδυμο που ξεκινούν ένα road trip καθορισμένο από τη φυλή και την κοινωνική τάξη. Και εδώ έρχεται ο εύστοχος τίτλος της ταινίας να μας βοηθήσει. Πράσινο βιβλίο ονομαζόταν ένα εγχειρίδιο για μαύρους ταξιδιώτες στις χώρες του αμερικανικού Νότου όπου τα πράγματα ζόριζαν πραγματικά εκείνη την εποχή για τους μαύρους και μία τέτοια έκδοση ήταν χρήσιμη ώστε όσοι ταξίδευαν να γνωρίζουν πού μπορούν να διαμείνουν ή να γευματίσουν χωρίς να κινδυνεύσουν.

Με αυτό το βιβλίο ανά χείρας ξεκινάει το ταξίδι των δύο ηρώων, ένα ταξίδι στη διάρκεια του οποίου οι δύο ήρωες θα γνωριστούν καλύτερα ανοίγοντας ο ένας στον άλλο όχι έναν άλλο κόσμο, αλλά μία άλλη οπτική. Και αυτό τους το ταξίδι γίνεται πραγματικά συγκινητικό λόγω κυρίως της ερμηνείας των δύο κεντρικών χαρακτήρων. Εκπληκτικοί ο καθένας με τον τρόπο του, και δίχως να επισκιάζει ο ένας τον άλλο. Ο Mortensen σε έναν ρόλο που δεν τον έχουμε συνηθίσει, αυθεντικός, λαϊκός, πολυλογάς και αστείος, και δίπλα του ο εσωστρεφής Ali να μιλάει μέσα από το κουμπωμένο του σώμα, να μην μπορεί να εκφραστεί με τις λέξεις αλλά να εκφράζεται σωματικά- εκπληκτικός στις σκηνές των παραστάσεών του. Οι δύο ηθοποιοί κοιτούν τους ήρωες του με την ίδια τρυφερότητα που κοιτάει ο Farrelly την ιστορία του, γι’ αυτό και η ταινία καταφέρνει να συγκινήσει παρά τις όποιες ατέλειές της. Ξεκινώντας από στερεοτυπικούς χαρακτήρες οι δύο ήρωες «συγκρούονται» και συμπαθιούνται. «Είμαι πιο μαύρος από εσένα» θα πει ο Tony Lip, «αν δεν είμαι αρκετά μαύρος ούτε αρκετά λευκός, τότε πες μου τι είμαι» θα απαντήσει ο Don Shirley σε μια από τις πιο ωραίες στιγμές της ταινίας.

Οι δύο χαρακτήρες είναι η ταινία. Αυτοί, το ταξίδι και οι αναποδιές σε ένα σενάριο όπου επαναλαμβάνεται διαφοροποιημένο το ίδιο πάντοτε μοτίβο, ο Don Shirley θα μπλέξει και ο Tony Lip θα τον ξελασπώσει. Και πάλι όμως η ιστορία τους αν και προβλέψιμη αναπνέει γιατί ο Farrelly κρατάει καλά την ισορροπία μεταξύ αστείου και σοβαρού, εστιάζει στους δύο ήρωες και τους διαφορετικούς κόσμους τους και «μιλάει» μέσα από τις συζητήσεις τους.

Κρατώντας επιπλέον σταθερά την κάμερα την οποία κινεί περιστασιακά και διακριτικά, ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί μια παλέτα χρωμάτων που περιλαμβάνει κυρίως τις αποχρώσεις του καφέ και του πράσινου, εντάσσει πολλές σκηνές μέσα στο αυτοκίνητο έχοντας ως φόντο τον δρόμο, εκμεταλλεύεται τη σημειολογία των κοστουμιών, την πολύ καλή φωτογραφία(Sean Porter) και την ακόμα καλύτερη μουσική (Kris Bowers) για να μας αφηγηθεί τελικά μια τίμια περιπέτεια με ωραία διδάγματα.